Créditos ECTS Créditos ECTS: 6
Horas ECTS Criterios/Memorias Traballo do Alumno/a ECTS: 99 Horas de Titorías: 3 Clase Expositiva: 24 Clase Interactiva: 24 Total: 150
Linguas de docencia Galego (100%)
Tipo: Materia Ordinaria Grao RD 1393/2007 - 822/2021
Departamentos: Didácticas Aplicadas
Áreas: Didáctica das Ciencias Sociais
Centro Facultade de Formación do Profesorado
Convocatoria: Segundo semestre
Docencia: Con docencia
Matrícula: Matriculable
A materia "Teoloxía Católica e a súa Pedagoxía", con 6 ECTS e de carácter optativo, está construída sobre a programación do módulo Pedagoxía e didáctica da relixión católica. É un dos catro módulos que configuran ata o momento o total dos 24 créditos ECTS esixidos para a obtención do título DECA (Declaración Eclesiástica de Competencia Académica) de Infantil e Primaria que capacita para impartir clases de relixión en ditos niveis educativos.
O obxectivo principal é ofrecer ao alumnado do Grao unha aproximación xeral á teoloxía católica e unha primeira capacitación para exercer de profesores no ensino relixioso escolar (ERE), na Educación Infantil e Primaria. A implantación da LOMLOE provocou a reelaboración de todo o currículo da ERE en España, e estamos á espera da súa publicación definitiva. O novo currículo provocará, probablemente, a revisión do programa da DECA, e, polo mesmo, desta materia no futuro.
Obxectivos concretos desta materia son:
1. Repensar a importancia e a universalidade do feito relixioso nas diferentes culturas, descubrir o entronque do xudaísmo co cristianismo e a orixinalidade e especificidade do feito relixioso cristián.
2. Promover a lectura bíblica, ou manexo dos textos: símbolos, xéneros literarios, contextos, intencionalidade relixiosa dos textos.
3. Presentar unha teoloxía bíblica básica a través dos grandes temas da historia dá salvación e axudar a comprensión dá revelación progresiva de Deus en Cristo, palabra encarnada.
4. Descubrir as manifestacións do cristianismo na nosa cultura.
5. Ofrecer unha síntese teolóxica actualizada dos contidos esenciais da fe cristiá.
6. Proporcionar unha axeitada articulación dá fe co conxunto dos saberes (fe/cultura; fe/ciencia/ razón e fe...).
7. Afondar na dimensión ético-moral do ser humano propoñendo a educación en valores ético-cívicos dende a perspectiva cristiá.
8. Recoñecer o sentido vital que proporciona a mensaxe evanxélica e transmitilo na escola.
9. Consolidar o sentido eclesial e evanxelizador do profesorado de relixión, como enviado pola igrexa diocesana.
10. Afondar na peculiaridade da misión evanxelizadora do profesorado de relixión non ámbito escolar.
11. Traducir os temas centrais da fe á linguaxe e a mentalidade dos destinatarios.
12. Sinalar os elementos concretos en que o neno pode fundamentar os valores cristiáns.
TEMA 0 ou MARCO: INTRODUCCIÓN AO SENTIDO RELIXIOSO
1. Tres premisas: realismo, razonabilidade, moralidade
1.1. Realismo
a) A realidade faise transparente na experiencia.
b) ¿Que realidade queremos coñecer? O feito relixioso.
c) ¿Como coñecer neste campo? O método ven imposto polo obxecto.
d) A experiencia como método.
e) O criterio para comparar: a experiencia elemental.
1.2. Razonabilidade
a) Unha esixencia estrutural do ser humano
b) Usos reducidos da razón: ao demostrable e ao lóxico
c) A certeza moral
d) Un caso particular de certeza moral: a fe
1.3. A influencia da moralidade - sentimento
a) A razón, inseparable da unidade do "eu" - A razón ligada ao sentimento
b) A hipótese dunha razón sen interferencias
c) Situar o sentimento - graduar a lente
d) O prexuízo
2. O sentido relixioso: punto de partida e natureza
2.1. Punto de partida: dúas realidades: mensurables e non mensurables. A redución materialista.
2.2. A natureza do sentido relixioso: o nivel de certas preguntas. Desproporción estrutural.
3. Actitudes non razoables e as súas consecuencias
3.1. Baleirar, reducir, negar a pregunta
3.2. Consecuencias
4. Como se espertan as preguntas últimas. Itinerario do sentido relixioso: Estupor - Cosmos - realidade "providencial" - dependencia - lei no corazón - a realidade é signo
TEMA 1. ANOTACIÓNS SOBRE PSICOPEDAGOXÍA RELIXIOSA
1. A evolución relixiosa e moral do neno de 3 a 6 anos.
2. A evolución relixiosa e moral do neno de 6 a 12 anos.
TEMA 2. APRENDER A ENSINAR NA ÁREA DE RELIXIÓN (SELECCIÓN DE CONTIDOS)
1. ¿Por que ensinar?
2. A pedagoxía relixiosa
2.1. A revelación: características e pedagoxía divina
a) Como xurdiu o problema na historia
b) A certeza adquire profundidade
c) Un home incomparable: pregunta e certeza
d) A pedagoxía de Cristo ao revelarse
2.2. Especificidade e complementariedade con outras formas de educar a fe
3. O E.R.E
3.1. Metas, obxectivos, competencias e currículo do E.R.E.
3.2. Procedementos e estratexias, metodoloxía, evolución dos aprendizaxes
3.3. Materiais e recursos para o E.R.E.
4. A práctica docente no E.R.E
4.1. A contextualización docente como presuposto básico e a unidade didáctica como peza fundamental docente
4.2. Metodoloxía para a elaboración das unidades didácticas na área da Relixión
5. A didáctica do E.R.E
5.1. Enfoque curricular
5.2. As claves didácticas do currículo
5.3. Aplicación da pedagoxía de Deus o E.R.E.
TEMA 3. A BIBLIA E XESUCRISTO
1. Iniciación ao coñecemento da Biblia
1.1. Como naceu a Biblia
1.2. Como fala a biblia
1.3. A crítica textual
1.4. Que di a Biblia de si mesma
1.5. A Biblia, palabra inspirada
1.6. A verdade da Biblia
1.7. A canonicidade da Biblia
1.8. A interpretación bíblica
1.9. A Escritura na Igrexa
2. Xesucristo, cumprimento da historia da salvación
2.1. Os evanxeos, testemuños sobre a vida de Xesús
2.2. A mensaxe de Xesús
2.3. Morte e resurrección
2.4. Lectura teolóxica da vida de Xesús
3. A pedagoxía destes contidos
3.1. Os referentes bíblicos no currículo do E.R.E.
3.2. Os indicadores teolóxicos e os procedementos básicos.
TEMA 4. A IGREXA E A CUESTIÓN DOS SACRAMENTOS
1. A permanencia de Xesucristo na historia: a Igrexa
1.1. ¿Cristo si, Igrexa non?
1.2. Orixe da Igrexa
1.3. Xesús nas orixes da Igrexa
1.4. Pentecoste
1.5. A palabra "Igrexa"
1.6. As primeiras comunidades: Xerusalén, Antioquía, Roma
1.7. A Igrexa nas súas imaxes
1.8. A Igrexa nas súas notas
1.9. ¿Quen compoñen a Igrexa?
2. A cuestión dos sacramentos
2.1. Sacramentos “in genere”
2.2. A eficacia dos sacramentos
2.3. Os sacramentos da iniciación cristiá: Bautismo, Confirmación e Eucaristía
2.4. Os sacramentos de curación: Penitencia e Unción dos enfermos
2.5. Os sacramentos da Orde sacerdotal e do Matrimonio
3. A pedagoxía destes contidos
3.1. Os referentes sacramentais no currículo do E.R.E.
3.2. indicadores teolóxicos e os procedementos básicos.
Segundo as posibilidades da temporalización dos contidos, podería engadirse ao temario algún dos seguintes anexos:
ANEXO 1: AS CUESTIÓNS ÉTICO-MORAIS
1. Os referentes morais no currículo do E.R.E.
2. Os indicadores teolóxicos e os procedementos básicos
ANEXO 2: A DIDÁCTICA APLICADA A EDUCACIÓN EN VALORES
1. Os referentes sobre a educación dos valores no currículo do E.R.E.
2. Fundamentación dos valores evanxélicos
3. Aplicación dos valores ó aprendizaxe
ANEXO 3: A INVESTIGACIÓN EN DIDÁCTICA DA RELIXIÓN
1. Liñas actuais de investigación
2. Vías e orientacións para a investigación no futuro: sobre o profesorado e sobre o alumnado
Para as sesións interactivas desenvolveremos temas monográficos, transversais á materia ou relacionados cos contidos das expositivas. Tamén podemos ocuparnos de temas propostos polo alumnado, segundo as posibilidades da programación. Algúns exemplos destes anos: o desexo, a soidade, a certeza moral, o sentimento, a amizade, fe-ciencia, a literatura fantástica, etc.
1. Fontes da reflexión teolóxica
a) Biblia
Sagrada Biblia. Versión oficial de la Conferencia Episcopal Española, BAC, Madrid 2012.
La Biblia Didáctica, S.M., Madrid 2009.
YouCat Biblia. Biblia joven de la Iglesia Católica, Ediciones Encuentro, Madrid 2017.
b) Catecismos
Catecismo de la Iglesia Católica, Coeditores Litúrgicos, Madrid 1992.
YouCat. Catecismo joven de la Iglesia Católica, Ediciones Encuentro, Madrid 2011.
2. Bibliografía básica
a) Principal
BRAVO, J. L., (Dir.), Teología Católica y su Pedagogía, IITD, Madrid 2014.
GONZÁLEZ CARVAJAL SANTABÁRBARA, L., Esta es nuestra fe. Teología para quienes no leen teología, Sal Terrae, Bilbao24 2021.
GIUSSANI, L., El sentido religioso. Curso básico de cristianismo, Ediciones Encuentro, Madrid 2007.
b) Outros libros básicos
Convén familiarizarse cos libros de texto de Relixión de Educación Infantil e Primaria, coñecendo as distintas propostas editoriais, que se están a elaborar agora mesmo tendo en conta a información xa facilitada pola CEE a propósito do novo currículo.
CABRERO UGARTE, A., Aprender a enseñar religión. Didáctica de la Religión en Educación Infantil y Educación Primaria. Grado de Magisterio, Palabra, Madrid 2015.
COMISIÓN EPISCOPAL DE ENSEÑANZA Y CATEQUESIS, Profesor de religión y moral católicas: testigos de la fe, EDICE, Madrid 2013.
DOMINGUEZ PRIETO, X. M., El profesor cristiano: identidad y misión, PPC, Madrid 2012.
ESTEBAN GARCÉS, C. — PRIETO CHAPARRO, R., Alumnos competentes en religión, propuestas para la programación básica, PPC, Madrid 2015.
GÓMEZ SIERRA, M. E., Didáctica de la Religión, PPC, Madrid 2011.
TSCHIRCH, R. Dios para niños, Sal Terrae, Santander 1986.
3. Bibliografía complementaria
ARTACHO, R., La enseñanza escolar de la religión, PCC, Madrid, 1989.
—————, Enseñar competencias sobre la religión. Hacia un currículum de religión por competencias, DDB, Bilbao, 2009.
ÁVILA, A., Para conocer la psicología de la religión, Verbo Divino, Estella 2003.
BENITEZ GRANDE-CABALLERO, L., Actividades y recursos para educar en valores, PPC, Madrid 2016;
BESINGER, A., No mentir a los niños acerca de Dios, Sal Terrae, Santander 2002.
BURÓN OREJAS, J., Psicología y conciencia moral, Sal Terrae, Santander 2010.
CALVO CUBILLO, Q., Educación de la conciencia, PPC, Madrid 2010.
—————, Moral para Marta, PPC, Madrid 1998.
ESTEBAN GARCÉS, C., Didáctica del área de religión, Ediciones San Pío X, Madrid, 1998.
GROM, B., Psicología de la religión, Herder, Barcelona 1994.
HERRANZ YBARRA, P., Psicología evolutiva I. Vol 2: Desarrollo social, Uned, 2002.
MAIMÍ PONS, P., Pedagogía de la fe, Ediciones San Pío X, Madrid 1998.
OSER, F., El origen de Dios en el niño, PCC, Madrid, 1996.
SESBOÜÉ, B., Creer. Invitación a la fe católica para las mujeres y hombres del siglo XXI, San Pablo, Madrid, 2000.
TORRALBA ROSELLÓ, F., ¿Ah sí? ¿Cómo hablar de Dios a los niños? Editorial Claret, Barcelona 2010.
—————, La revolución ética, PPC, Madrid 2016.
—————, El civismo planetario explicado a mis hijos, PPC, Madrid 2005.
VÁZQUEZ CARBALLO, J. M., Trinidad y sociedad. Implicaciones éticas y sociales en la teología trinitaria de L. Boff, Estudios Trinitarios, Salamanca 2008.
4. Web
· www.conferenciaepiscopal.es/comisiones/educacion-y-cultura/
· https://hacianuevocurriculo.educacionyculturacee.es
· www.profes.net
· www.auladereli.es
· https://www.edelvives.com/pr/edelvives/kumi/
1. Básicas e xerais
G7. Colaborar cos distintos sectores da comunidade educativa e do entorno social. Asumir a dimensión educadora da función docente e fomentar a educación democrática para unha cidadanía activa.
G6. Coñecer a organización dos colexios de educación primaria e as diversidade de accións que comprenden o seu funcionamento. Desenvolver as funcións de titoría e orientación cos estudantes e as súas familias, atendendo ás singulares necesidades educativas dos estudantes. Asumir que o exercicio da función docente debe irse perfeccionando e adaptando aos cambios científicos, pedagóxicos e sociais ao longo da vida.
CB1. Que os estudantes teñan demostrado posuír e comprender coñecementos nunha área de estudo que parte da base da educación secundaria xeral, e que adoita atoparse a un nivel que, se ben se apoia en libros de texto avanzados, inclúe tamén algúns aspectos que implican coñecementos procedentes da vangarda do seu campo de estudo.
CB2. Que os estudantes saiba aplicar os seus coñecementos ao seu traballo ou vocación de unha forma profesional, e posúan as competencias que adoitan demostrarse por medio da elaboración e defensa de argumentos ea resolución de problemas dentro da súa área de estudo.
CB3. Que os estudantes teñan a capacidade de reunir e interpretar datos relevantes (normalmente dentro da súa area de estudo) para emitir xuízos que inclúan unha reflexión sobre temas relevantes de índole social, científica ou ética.
CB4. Que os estudantes poidan transmitir información, ideas, problemas e solucións a un público tanto especializado como non especializado.
2. Transversais
T3. Coñecemento instrumental das tecnoloxías da información e da comunicación.
3. Específicas
E32. Coñecer o currículo escolar das ciencias sociais.
E34. Fomentar a educación democrática da cidadanía e a práctica do pensamento social crítico.
E35. Valorar a relevancia das institucións públicas e privadas para a convivencia pacífica dos pobos.
4. Outras competencias propias da materia
1. Adquirir conciencia do papel do profesor de Relixión como enviado da Igrexa para introducir o Evanxeo no corazón da cultura.
2. Coñecer o feito relixioso ao longo da historia e a súa relación coa cultura.
3. Alcanzar capacidade para situar o ERE no conxunto da actividade educativa da escola.
4. Coñecer sistematicamente a psicoloxía evolutiva infantil de 3 a 6 anos especialmente no relativo á capacidade da transcendencia.
5. Desenvolver o talante, o carisma e a creatividade necesarios para o ERE.
6. Posuír habilidade pedagóxica para aplicación do currículo nos niveis educativos de infantil e primaria.
7. Capacitarse para a busca de recursos e para a aplicación e a utilización dos métodos e instrumentos axeitados ó ERE dos contidos teolóxicos en infantil e primaria.
8. Coñecer o conxunto do currículo de relixión: bloques relativos ós contidos, ós criterios de avaliación e ós estándares de aprendizaxe.
A materia desenvolverase como resultado da combinación de actividades de gran grupo (sesións expositivas), actividades en grupo mediano (seminarios interactivos) e actividades en pequeno grupo e individuais.
A asistencia e participación na aula son obrigatorias para os alumnos matriculados na materia. Os contidos, debidamente presentados no Campus Virtual segundo a programación, desenvolveranse nas sesións expositivas, combinando a explicación co debate participativo e as actividades de grupo, a análise de textos ou materiais audiovisuais e a toma en consideración das cuestións propostas polos alumnos. O profesor verificará a asistencia e a participación nas actividades e nos debates do xeito que considere mais práctico, fomentando as relacións interpersoais.
Nas sesións interactivas abordaranse temas transversais á materia ou derivados dos núcleos temáticos do itinerario das sesións expositivas, dando preferencia -en función da composición dos grupos- ao debate, ás intervencións e reflexións críticas e ao traballo colaborativo. O alumnado pode propoñer temas para a súa consideración nas sesións interactivas, que se abordarán segundo as posibilidades e a evolución do curso.
As titorías poden desenvolverse presencialmente, nos horarios e despacho asignados, ou parcialmente de modo virtual, preferentemente por correo electrónico, chat do Campus Virtual, videoconferencia ou teléfono.
Como criterios de avaliación utilizaranse as seguintes porcentaxes:
· Avaliación continua: Asistencia e participación na aula, probas, tarefas e traballos en grupo: 50% (cinco puntos). De elo:
o Asistencia, participación na aula, traballos en grupo: 10% (un punto).
o Probas puntuais, tarefas, presentacións orais: 40% (catro puntos).
· Actividade de síntese final: 50% (cinco puntos).
A avaliación será continua, por tanto, nun 50% como mínimo, e combinará a cualificación das actividades propostas de xeito presencial e non presencial cunha proba final. Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións.
Para ter dereito a avaliación é imprescindible asistir ó tanto por cen esixido pola Facultade ás clases presenciais da materia. A este respecto a valoración e dispensa da asistencia a clase estará en conformidade cos Estatutos da USC e consonte a Instrución nº 1/2017, da Secretaría Xeral sobre os criterios de dispensa a asistencia a clase en determinadas circunstancias.
Os alumnos con dispensa da asistencia á clase acordarán co profesor durante o curso a maneira de seguir o desenvolvemento da materia e, facendo uso tamén das titorías, prepararán a avaliación da materia por medio da realización das tarefas e traballos/informes escritos que se acordarán para todos os casos.
Outras situacións (alumnos repetidores ou que precisen dunha segunda convocatoria) serán xestionados de modo similar: tendo como punto de partida o programa da materia e os contidos presentados, e atendendo á peculiaridade de cada situación, establecerase de común acordo co/s alumno/s afectados a mellor maneira de avaliar a materia. No caso da segunda convocatoria, conservarán todo o seu valor para a cualificación o traballo realizado durante o curso, referíndose a convocatoria só a proba de síntese final.
O alumnado deberá participar nas actividades realizadas de modo persoal ou en pequenos grupos aplicando un aprendizaxe cooperativo coa fin de mellorar a motivación por aprender.
Nelas, os alumnos traballarán textos propostos mediante o modelo de análise de textos ou realizarán probas de investigación sobre aspectos específicos que se poden ser, segundo os casos, obxecto de exposición ante o profesor e ante o grupo, dependendo do tipo de actividade. Todo isto coa fin de que o alumno aplique os coñecementos adquiridos, desenrole as actividades pedagóxicas axeitadas ó currículo de educación infantil e primaria, forxando así a creatividade.
As titorías académicas presenciais en forma de reunións co profesor, permiten guiar, orientar e supervisar as actividades académicas propostas e o aproveitamento nas cuestións teóricas básicas.
A correspondencia da distribución dos 6 créditos ECTS é a seguinte: 1 crédito ECTS equivale a 10 horas de clase e un total de 25 horas de traballo do alumno.
Seguindo a programación e as indicacións actualizadas constantemente no Campus Virtual, os alumnos teñen a posibilidade de completar o estudo da materia sen dificultade, con prazos razoables na presentación das tarefas e no desenvolvemento dos contidos. Faise decisivo, polo mesmo, que o Campus sexa ferramenta de uso constante por parte dos alumnos.
1. Responsabilidade ambiental
Aínda que se favorece prioritariamente o formato dixital, en relación aos traballos persoais ou de grupo que se realicen para a materia e se entregasen en papel, hai que ter en conta as seguintes indicacións:
· Evitar tapas de plástico ou outros envoltorios externos innecesarios.
· Sempre que sexa posible, empregar encadernación sen residuos plásticos.
· Economizar o papel no posible (impresión, separacións, anexos prescindibles...)
2. Outras observacións
• Perspectiva de xénero: En atención a criterios de igualdade de xénero no ámbito universitario, recoméndase facer uso da linguaxe non sexista, tanto no traballo cotiá de aula como nos traballos académicos encomendados.
• Ferramentas tecnolóxicas: Obrigatoriedade de uso da conta de correo rai e das ferramentas tecnolóxicas institucionais: Campus Virtual, Microsoft Office 365, e outras ferramentas facilitadas pola facultade e autorizadas como ferramentas institucionais pola USC.
• Dispositivos electrónicos: Os dispositivos electrónicos (móbil, ordenador, tablet...) teñen sentido na aula só como instrumentos de traballo. O alumnado responsabilizase das consecuencias legais e académicas que podan derivarse dun emprego non axeitado dos mesmos.
• Protección de datos:
o Terase en conta que o ensino-aprendizaxe (clases/titorías) é un proceso privado, entendendo como privado o proceso de comunicación e intercambio entre o docente e o alumnado matriculado na materia.
o Obrigatoriedade do cumprimento da normativa de protección de datos: https://www.usc.gal/es/politica-privacidad-proteccion-datos
3. Información sobre o Título DECA
Esta materia constitue só unha cuarta parte da formación esixida actualmente para a DECA (Declaración Eclesiástica de Competencia Académica) de Teoloxía que capacita para impartir clases de relixión en Infantil e Primaria. A DECA pode ser completada con posterioridade a través das diversas ofertas existentes, tendo en conta que o cursado na Facultade se valida como un dos catro módulos previstos nos requisitos da DECA.
Mais información en: https://www.conferenciaepiscopal.es/deca/
David Varela Vazquez
Coordinador/a- Departamento
- Didácticas Aplicadas
- Área
- Didáctica das Ciencias Sociais
- Teléfono
- 982821064
- Correo electrónico
- david.varela.vazquez [at] usc.es
- Categoría
- Profesor/a: Asociado/a de Universidade LOU
| Mércores | ||
|---|---|---|
| 16:00-17:30 | Grupo /CLE_01 | Aula 29 |
| 17:30-19:00 | Grupo /CLIS_02 | Aula 29 |
| 19:00-20:30 | Grupo /CLIS_01 | Aula 29 |
| Xoves | ||
| 16:00-17:30 | Grupo /CLIS_03 | Aula 21 |
| 23.05.2024 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 22 |
| 01.07.2024 16:00-18:00 | Grupo /CLE_01 | Aula 22 |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |
| Docente | Idioma |
|---|---|
| VARELA VAZQUEZ, DAVID | Galego |