Xeobotánica

Facilitar os coñecementos básicos da xeobotánica e o súa terminoloxía.
Crear as bases para desenvolver capacidade de crítica e síntese da información obtida, mediante a consulta de diversas fontes.
Incentivar a capacidade de investigación en xeobotánica.

Clases teóricas, duración aproximada: (25 horas) (Docencia presencial)
Bloque Temático 1 (8 horas. Temas 1-5): Desenvolvemento histórico da xeobotánica ou bioxeografía vexetal. Elementos conceptuais clave para comprender a distribución das especies no espazo e o tempo. O nicho ecolóxico.
Tema 1: Introdución á xeobotánica. O nicho ecolóxico ou ambiental (2 horas)
Tema 2: Subdisciplinas da xeobotánica: Coroloxía, areografía, fitocenoloxía e fitoecoloxía (2 horas)
Tema 3: Xeobotánica histórica e ecolóxica: Bioxeografía evolutiva das plantas (1 hora)
Tema 4: Desenvolvemento histórico da xeobotánica. Principais escolas e debates (1 hora)
Tema 5: Bioxeografía. Novos desenvolvementos: filoxeografía, macroecoloxía, ecoloxía da paisaxe (1 hora)

Bloque Temático 2 (10 horas. Temas: 6-10): Padróns de distribución, diversificación e procesos bioxeográficos. Tipos de áreas, factores relacionados coa endemicidade e procesos bioxeográficos e evolutivos que dan orixe aos padróns. Disxuncións e vías de dispersión.
Tema 6: Tipos de áreas. Áreas naturais e non naturais. *Arqueofitos *vs. *neófitos (2 horas)
Tema 7: Área endémica e padróns de biodiversidade (2 horas)
Tema 8: O Hotspot mediterráneo de biodiversidade e aproximacións bioxeográficas. Endemismo filoxenético e diversidade filoxenética. Tipos de endemismos. Procesos evolutivos (2 horas)
Tema 9: O endemismo vexetal ibérico. Factores promotores ambientais e padróns espaciais (2 horas)
Tema 10: Padróns bioxeográficos disxuntos. Procesos explicativos: extinción, adaptación, migración.

Bloque Temático 3 (8 horas. Temas: 11-14): A influencia do clima pasado e presente na configuración das floras actuais. Clasificacións bioclimatolóxicas e biomas. Fitoclimatoloxía, Unidades bioxeográficas ibéricas e vexetación ibérica e galega.
Tema 11: Bioclimatoloxía. A influencia do clima. Evolución da vexetación e mudanza climática no Terciario e Cuaternario. Último máximo glaciar e procesos tardiglares. O Holoceno (2 horas)
Tema 12: Padróns climáticos globais. Clasificacións bioclimáticas e biomas (2 horas)
Tema 13: Fitoclimatoloxía e xeobotánica. A escola de Salvador Rivas Martínez. Bioclimas, termotipos, ombrotipos e series de vexetación (1 hora)
Tema 14: Rexionalización fitoxeográfica e principais unidades de vexetación galegas (3 horas)

Saída interactiva de campo (11 horas) (Presencial): Sera realizada unha práctica de campo dun día completo, con saída pola mañá e regreso pola tarde, á zona oriental gallega para analizar comunidades vexetais de montaña temperada (contorna do Cebreiro e Caurel) e zonas ecolóxicas de influencia climática mediterránea (Serra da Enciña da Lastra).

Interactivas de campo e aula (4 horas) (Presenciais): Análise da flora urbana e periurbana espontánea de Santiago de Compostela, empregada como elemento pedagóxico na xeobotánica. Inclúe a aprendizaxe do uso dunha ferramenta de ciencia cidadá de inventariado da biodiversidade. Realízase un percorrido por diferentes hábitats con vexetación urbana e periurbana, ofrecendo unha interpretación bioxeográfica e ecolóxica. O alumnado deberá escoller diversas áreas e especies e realizar traballos por grupos en base a unha serie de aspectos relacionadas coa materia, realizando un proxecto nunha plataforma de ciencia cidadá orientada á biodiversidade. Alternativamente, se as condicións así o aconsellasen, esta actividade podería ser substituída por un seminario de 4 horas, onde se manexan bases de datos de diversidade vexetal e se realizan análises sobre a bioxeografía dun grupo de plantas vasculares.


Titorías (1 hora) (Presencial) Resolución de dúbidas

Exame (3 horas).

Bibliografía Básica
Alcaraz, F. 1999. Manual de Teoría y Práctica de Geobotánica. Editorial DM. Colección Texto – Guía. ICE. Univ. Murcia.

Barry Cox, C., Moore, P.D., Ladle, R.J. 2016. Biogeography: An Ecological and Evolutionary Approach. 9th Edition. Wiley-Blackwell. ISBN: 978-1-118-96857-4.

Peinado, M. & Rivas Martínez (Eds.) 1987. La vegetación de España. Colección Aula Abierta, 3, Serv. Publ. Univ. Alcalá de Henares. Alcalá de Henares.

Bibliografía Complementaria
Blanco, E. et al. 1996. Los Bosques ibéricos. Una interpretación geobotánica. Ed. Planeta, Barcelona
Loidi, J. 2017. The vegetation of the Iberian Peninsula. Vol. 1 & 2 Plant and Vegetation, Springer Nature.
Thompson, J.D. (2007) Plant Evolution in the Mediterranean. Oxford Scholarship Online. ISBN-13: 9780198515340. Rull, V. 2020. Quaternary Ecology, Evolution, and Biogeography. Academic Press. ISBN 978-0-12-820473-3

Recursos online:
http://www.biodiversidade.eu
http://www.bosquesdegalicia.es/
https://www.researchgate.net/publication/233755631_ Biogeografia_ Capitulo_45

Coñecementos: Con03, Con04
Habilidades/Destrezas: H/D01, H/D06, H/D07, H/D10
Competencias: Com01, Comp03, Comp05, Comp06

a) Programa teórico. A metodoloxía será de clase maxistral, onde o profesor ou profesora exporá a materia con presentacións audiovisuais, que estarán dispoñíbeis no Campus Virtual unha vez sexan presentadas na aula. Nas aulas será fomentada a participación do alumnado, con preguntas frecuentes e o establecemento ocasional de debates de curta duración sobre aspectos da materia.
(Docencia presencial. Asistencia non obrigatoria)
Poderá realizarse un control dos contidos teóricos unha vez impartidos dous terzos da materia, cun formato semellante ao do exame final. O seu propósito é familiarizar o alumnado co devandito formato e avaliar se existen carencias de coñecemento que é necesario repasar, e constitúe en si propio un elemento pedagóxico. A participación no control é voluntaria. A nota obtida non formará parte da avaliación da materia.

b) Interactiva con saída de campo de 11 horas. Asistencia moi recomendable, mais non obrigatoria. A visita ás distintas realidades xeobotánicas da transición Atlántico-Mediterránea irá acompañada de explicacións e caracterizacións da flora e as súas comunidades en relación ao bioclima, á litoloxía, ás afinidades bioxeográficas,...
(Docencia presencial. Asistencia non obrigatoria)

c) Interactiva de campo ou seminario. O profesor ou profesora guiará o alumnado por diversos hábitats urbanos con presenza de flora, ofrecendo explicacións e expondo cuestións. O alumnado traballará en grupos de arredor de 4 persoas. Cada grupo deberá escoller unha das áreas visitadas e realizar un pequeno traballo de caracterización da flora presente en base a unha serie de preguntas relacionadas coa materia, realizando un proxecto que se desenvolverá nunha plataforma online de ciencia cidadá orientada á biodiversidade. Adóptase unha metodoloxía pedagóxica de Aula Invertida, de forma que se ofrece ao alumnado unha serie de materiais e espazos online de adquisición de coñecemento, para que cada grupo poida realizar a procura e síntese de información que se aplicar ao seu caso particular de estudo. Os aspectos que se necesita abordar son parte dos contidos teóricos de materia, onde son tratados con maior intensidade de forma xeral. O resultado será avaliábel. No caso de que as circunstancias motiven a substitución desta actividade por seminarios, na forma que se indica na sección de Contidos, tamén se traballará por grupos de arredor de 4 persoas.
(Docencia presencial. Asistencia non obrigatoria)

Titoría: Estará orientada á resolución de dúbidas relativas a contidos ou outros aspectos relacionados coa materia.
(Docencia presencial. Asistencia non obrigatoria)

Exame. Presencial e obrigatorio.

A avaliación será igual para repetidores e non repetidores.

A avaliación será igual na primeira e a segunda oportunidade.
O exame final valórase co 60% da nota. A avaliación continua é complementaria ao exame, e representa en conxunto un 40% da nota. Dentro da avaliación continua, o 50% da nota da avaliación continua (20% da nota global) corresponde á actividade relacionada coa flora urbana e periurbana e o outro 50% (20% da nota global) corresponde á participación do alumnado na aula.
Para aprobar a materia é imprescindíbel obter como mínimo 40% da nota máxima do exame, unha vez superado este valor súmase a nota da avaliación continua. A avaliación continua será valorada en base á participación e resultados nas actividades interactivas, tanto individuais como grupais.

Avaliación de competencias:
Exame teórico: Con3, Con4, H/D01, Com01, Comp03, Comp05, Comp06
Actividades interactivas: Con3, Con4, H/D01, H/D05, HD07, HD10, Comp03, Com05, Comp06

Aulas expositivas: 25 h
Aulas interactivas: 15 h
Titoría: 1h
Exame: 3 h
Traballo personal do alumnado (estudo, realización de traballos individuais e grupais): 68,5 h

Recoméndase asistir á totalidade das clases expositivas e ás actividades interactivas. Con frecuencia, as presentacións teóricas estarán acompañadas de citas bibliográficas que apoian os contidos teóricos, co fin de que o alumnado máis interesado poida acudir á fonte orixinal. Se existiren dificultades para localizar ou obter esta bibliografía recoméndase contactar co profesor ou profesora da materia para posibilitar o acceso á mesma. Encoráxase a participación oral en clase, exercitando a capacidade de responder ou mesmo formular hipóteses nun cadro conceptual evolutivo e bioxeográfico relativo á flora. Recoméndase intervir nas clases cando algún aspecto teórico ou práctico non teña ficado claro, solicitando o seu esclarecemento e, con carácter xeral, manter un espírito crítico ante os contidos teóricos que se expoñan, afastado de todo dogmatismo