Xerontoloxía social I

A atención xerontolóxica é de carácter integral e multidisciplinario. Na súa avaliación non se deben considerar só os aspectos clínicos, senón que tamén se deben incluír os factores sociais, familiares e ambientais. Neste sentido, a nosa materia forma parte do bloque de materias pertencentes á Área de Ciencias Sociais e Xurídicas, como materia sustantiva que servirá para a formación básica e transversal do alumno.
Preténdese que o alumno coñeza as bases conceptuais da Xerontoloxía Social fundamentais para unha mellor comprensión da materia. Identificar os diferentes obxectos de estudo desta disciplina, aprender a diferenciala doutras materias e, por suposto, saber facer unha valoración xerontolóxica que debe abarcar os diferentes campos: Físico, funcional, mental e social.
Destacamos os seguintes obxectivos:

- Describir os cambios sociais que se produciron a finais deste século e que condicionan a aparición dun novo modelo de atención dirixido especialmente ás persoas maiores.
- Obter información específica dos datos demográficos relacionados cos cambios na pirámide de poboación.

Tema 1: Introdución á Xerontoloxía Social
Tema 2. Teorías do envellecemento
Tema 3. Construción social do concepto de envellecemento
Tema 4. Relacións familiares no marco do envellecemento
Tema 5. Roles familiares
Tema 6. Envellecemento e dependencia
Tema 7. O traballo na actualidade
Tema 8. Xubilación
Tema 9. Muller maior e xubilación
Tema 10. Malos tratos na persoa maior
Tema 11. Problemas deontolóxicos nas residencias de persoas maiores
Tema 12. A toma de decisións: procedemento e instrucións
Tema 13. Políticas sociais e atención socio-sanitaria
Tema 14. O espazo socio-sanitario

Bibliografía básica
Hernández Rodríguez G et al. (2006). Sociología de la Vejez (pp. 43-112). En Millán Calenti JC. (comp.) Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana.
Mayán Santos JM (ed.) (2000). Gerontología Social. Santiago de Compostela: Sega Ediciones.
Millán Calenti JC (comp) (2006). Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana.

Bibliografía complementaria
Adroher Biosca S. (coord.). (2000). Mayores y Familia. Madrid: Universidad P. Comillas y Mº Trabajo y Asuntos Sociales-IMSERSO.
Amor Pan JR (2010). Bioética y Dependencia, Capítulo VI (pp. 271-339). A Coruña: Obra Social Caixa Galicia.
Amor Pan JR (2010). Bioética y Dependencia. A Coruña: Obra Social Caixa Galicia
Campo Ladero MJ (2000). Apoyo informal a las personas mayores y el papel de la mujer cuidadora. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
Casado D (2002). Manual de Servicios Sociales. Madrid: Polibea, Biblioteca de Intervención y Política Social.
Fernández García T, Ares Parra A. (coords.) (2002). Servicios Sociales: Dirección Gestión y Planificación. Madrid: Alianza Editorial.
Hernández Rodríguez G, Millán Calenti JC (2000). Ancianidad, Familia y Enfermedad de Alzheimer. A Coruña: Universidad de A Coruña.
Hernández Rodríguez G (2000). Aportación de los mayores en la familia (pp. 69-97). En: Mayores Solidarios. Madrid: Cáritas Española.
Hernández Rodríguez G (2001). Familia y Ancianos. Rev Educ. 325: 129-142
López Azpitarte E (2006). Ética en Geriatría (pp. 351-364). En Millán Calenti JC. (comp.) Principios de Geriatría y Gerontología. Madrid: Mc-Graw Hill Interamericana.
Meil Landwerlin G (2000). Imágenes de la solidaridad familiar. Madrid: Centro de Investigaciones Sociológicas.
Moragas Moragas R (1991). Gerontología social. Barcelona: Herder.
Rodríguez Castedo A (dir.) (2005). Libro Blanco. Atención a las Personas en situación de Dependencia en España. Madrid: IMSERSO.
Sánchez Vera P, Bote Díaz M (2007). Los mayores y el amor. Una perspectiva sociológica. Valencia: Nau Libres.
Santamarina C et al. (2002). Percepciones sociales sobre las personas mayores. Madrid: Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales (IMSERSO).

Libros recomendados para “Lecturas”
de Beavoir S (2001). La vejez. Madrid: De Bolsillo
Delibes M (2010). Cartas de amor a un sexagenario voluptuoso. Madrid: Destino.
Delibes M (2010). Diario de un jubilado. Madrid: Destino.
Delibes M (1978). El disputado voto del señor Cayo. Madrid: Destino.
Delibes M (1979). La hoja roja. Barcelona: Argos Vergara.
Friedan B (1994). La fuente de la edad. Madrid: Planeta.
Hemingway E (2012). El viejo y el mar. Madrid: De Bolsillo.
Missinne LE (2004). Reflexiones sobre la vejez. Madrid: CCS

COMPETENCIAS
• CG1. Posuír e comprender coñecementos que acheguen unha base ou oportunidade de ser orixinais no desenvolvemento e/ou aplicación de ideas, a miúdo nun contexto de investigación.
• CG2. Que os estudantes saiban aplicar os coñecementos adquiridos e a súa capacidade de resolución de problemas en contornas novas ou pouco coñecidos dentro de contextos máis amplos (ou multidisciplinares) relacionados coa xerontoloxía e a xeriatría.
• CG3. Que os estudantes sexan capaces de integrar coñecementos e enfrontarse á complexidade de formular xuízos a partir dunha información que, sendo incompleta ou limitada, inclúa reflexións sobre as responsabilidades sociais e éticas vinculadas á aplicación dos seus coñecementos e xuízos.
• CG4. Que os estudantes saiban comunicar as súas conclusións– e os coñecementos e razóns últimas que as sustentan– a públicos especializados e non especializados dun modo claro e sen ambigüidades.
• CG5. Que os estudantes posúan as habilidades de aprendizaxe que lles permitan continuar estudando dun modo que haberá de ser en gran medida autodirigido ou autónomo.
Competencias específicas
• CE1. Formar e acreditar profesionais do campo da Xerontoloxía.
• CE2. Coñecer os principais problemas sociais e sociosanitarios que afectan á poboación de persoas maiores e estar en disposición de detectalos e actuar en consecuencia.
• CE3. Coñecer as principais patoloxías e síndromes xeriátricas que afectan as persoas maiores.
• CE4. Coñecer o método de valoración xeriátrica integral a fin de poder establecer as bases para realizar o plan individualizado de atención da persoa maior.
• CE5. Coñecer as principais pautas de intervención xeriátrica a fin de poder incorporalas aos plans individualizados de atención.
• CE6. Estar en condicións de incorporarse aos equipos interdisciplinares de valoración e intervención xeriátrica, tanto no ámbito sociosanitario como sanitario.
• CE7. Coñecer os principais recursos de atención ás persoas maiores, así como a idoneidade da súa localización de acordo ás súas características sociosanitarias.
• CE8. Coñecer as bases da investigación e facilitar a incorporación de profesionais ao campo da investigación xerontolóxica, tanto en organismos públicos como en privados ou empresas.
Competencias transversais
Propias da Universidade ou Centro Universitario independentemente do título.
• CT1. Adquirir as competencias necesarias para aplicar o método científico na redacción de proxectos.
• CT2. Saber difundir os resultados obtidos no desenvolvemento da súa actividade a través das fontes de información dispoñibles para a comunidade científica.
• CT3. Favorecer o intercambio de alumnos e profesores a fin de ampliar a súa perspectiva asistencial, docente e investigadora.
• CT4. Favorecer a incorporación de profesionais ao campo da investigación, facilitando a realización de teses doutorais.

As propostas na metodoloxía da ensino-aprendizaxe deberían incluír situacións interactivas nas que o coñecemento dos alumnos contrástese cos feitos, permitindo a construción de conceptos máis avanzados, sendo moi importante a reflexión sobre a propia práctica docente.
A metodoloxía para utilizar sería a clase maxistral na que o profesor diserta sobre un tema teórico e os alumnos son, fundamentalmente, receptores da información emitida. O profesor utiliza unha linguaxe verbal pero tamén unha linguaxe non verbal, o que implica que, ademais de contidos, ideas, reflexións ou conceptos transmite tamén actitudes, sentimentos, opinións e dúbidas. Os alumnos responden na súa actitude física e mental, interactuando co profesor, indicando o seu grao de comprensión, de recepción da mensajxe, de interese. Esta resposta retroalimenta a actuación do profesor, é dicir, a súa motivación, dedicación e rendemento.
A clase maxistral é un método adecuado para transmitir moitos contidos teóricos a un número elevado de alumnos nun tempo breve. Ademais, pode ser facilmente acompañada doutros medios audiovisuais, técnicos ou seminarios e prácticas.
Tamén é convinche utilizar formas alternativas de docencia na aula, é dicir, sesións de clase dedicadas a discusión de temas, resolución de dúbidas, realización de exercicios ou cuestionarios sobre un determinado tema, exposición oral de traballos realizados polos alumnos. É unha actividadee interesante que en determinadas ocasións ao ancho do curso exponse como necesaria, aínda que está fortemente limitada pola disponibilidade de tempo.
Ademais, entraría dentro da docencia alternativa a sesión previa ás datas de exame, ónde o alumno xa ten estudado a materia e centra os puntos básicos désta mediante a resolución de dúbidas. Si se pode completar esta sesión con outra posterior na que se expliquen as respostas do exame, reforzarase especialmente a aprendizaxe.
Todo isto para:
- Situar a problemática das persoas maiores no contexto social que as orixina.
- Investigar os factores sociais que afectan os procesos de envellecemento, á vez que permitan establecer as necesidades e demandas dos maiores.
- Planificar e xerar programas, proxectos, actividades e servizos, dentro de modelos dinámicos que permitan un posterior desenvolvemento de estratexias de intervención sociosanitaria.
- Dirección de equipos multidisciplinares dentro dunhas políticas sociais que formulen o deseño duns proxectos que utilicen como eixos vertebradores a prevención, a interacción e a integración.
- Dirixir e coordinar programas de preparación para a xubilación e adaptación ao envellecemento.
- Participación na orientación e mediación familiar en familias con persoas maiores.
- Introducir procesos de concienciación da problemática do envellecemento nos medios familiares, así como o establecemento de directrices para a comunicación interxeracional.
- Asesorar aos responsables das administracións públicas na formación dos programas de benestar social dirixidos aos maiores.
- Asesorar ás entidades privadas (fundacións, asociacións, Ong …) na formulación e xestión de proxectos para os maiores.
- Introducir procesos de asociacionismo nas persoas maiores.

SISTEMA DE EVALUACION
Proba obxectiva:
CG1, CG4, CE1, CE2, CE6, CE7, CT2.
Os temas expostos en clase, nas sesións de docencia expositiva terán que superarse mediante un exame escrito.
70%

Sesión maxistral
CG1, CG2, CG3, CG4, CE1, CE2, CE6, CE7, CT1, CT2
É a explicación por parte do profesor dos contidos da materia na aula na denominada docencia expositiva. Ocasionalmente apoiarase con soporte visual. As clases son para entender os conceptos e as teorías e formular posibles dúbidas sobre os mesmos. Incluiranse aquí as prácticas realizadas dentro da aula (comentarios, vídeos, lecturas de noticias de actualidade…).

30%

TEMPO DE ESTUDO
Sesión maxistral
CG1, CG2, CG3, CG4, CE1, CE2, CE6, CE7, CT1, CT2
horas presenciais: 24 horas non presenciasles 15 Horas totais: 39

Seminario
CG1, CG2, CG3, CG4, CE1, CE2, CE6, CE7, CT1, CT2
horas presenciais: 8 horas non presenciasles 15 Horas totais: 23

Proba obxectiva
CG1, CG4, CE1, CE2, CE6, CE7, CT2
horas presenciais: 4 horas non presenciasles 30 Horas totais: 34


Atención personalizada
CG1, CG2, CG3, CG4, CE1, CT1, CT2
horas presenciais: 4 horas non presenciasles 0 Horas totais: 4


TOTAL
horas presenciais: 40 horas non presenciasles 60 Horas totais: 100

Asistencia a clase e toma de apuntamentos. Realizar os traballos interactivos marcados en cada un dos temas

No relativo a asistencia, terase en conta no cómputo do 80% a presenza do alumnado ás sesións síncronas.

“Para os casos de realización fraudulenta de exercicios ou probas será de aplicación o recollido na Normativa de avaliación do rendemento académico dos estudantes e de revisión de cualificacións”.